De wetenschappelijke onderbouwing van Bitsing met systeemdynamica
Een artikel door Dr. Andreas Größler, Prof. Etienne Rouwette, Prof.dr. Jac Vennix
We kwamen Frans de Groot voor het eerst tegen in het kader van het nieuwe European Master Programme in System Dynamics (EMSD). Het EMSD-programma is een tweejarig masterprogramma dat door vier Europese universiteiten wordt verzorgd, de universiteit van Bergen in Noorwegen, de universiteit van Palermo in Italië, de New University van Lissabon in Portugal, en tot slot de Radboud Universiteit van Nijmegen in Nederland, die als coördinator van het programma optreedt (www.europeansystemdynamics.eu).
De ontwikkeling ervan is gefinancierd door Europese Unie en op dit moment stelt de Europese Unie ook zogeheten Erasmus Mundus-beurzen ter beschikking, zodat er studenten uit de gehele wereld aan mee kunnen doen. Studenten die door ons geselecteerd worden, starten het programma in het eerste semester in Bergen, waar ze de grondbeginselen van systeemdynamicamodelbouw leren. Het tweede semester kunnen ze kiezen óf voor Palermo (toepassing systeemdynamica op vraagstukken van publiek en privaat management) óf voor Lissabon (sustainability-vraagstukken). Het derde semester komen ze allen naar Nijmegen, waar ze getraind worden in de toepassing van systeemdynamica in managementteams.
Bij de start van het programma verzorgde Frans een college in het genoemde programma, waar jaarlijks zo’n 25 studenten van over de hele wereld aan meedoen. Het was ons eerste EMSD-cohort en uiteraard waren we zeer nieuwsgierig en een beetje gespannen over hoe dat bij die groep studenten zou vallen.
Welnu, we hadden ons geen zorgen hoeven te maken. Frans is een begenadigd
verteller en de studenten hingen aan zijn lippen (en wij trouwens ook). Het college van Frans diende als opstap voor de EMSD-studenten, die vervolgens met behulp van systeemdynamica een poging deden het Bitsing-model na te bouwen en te kijken of systeemdynamica op de een of andere wijze iets kon toevoegen aan de Bitsing-methode en antwoord kon geven op de prangende vraag hoe het toch kan dat al die ‘Bitsende’ organisaties zo extreem groeien.
Op het eerste gezicht leek het tamelijk voor de hand liggend en niet zo ingewikkeld. Bitsing is immers te vertalen naar een keten, waarin de factoren die van invloed zijn op het behalen van doelen zich over de tijd en stapsgewijs ontwikkelen, als ware het een trap die iedereen doorloopt om bij het doel van een organisatie uit te komen. Systeemdynamica doet iets vergelijkbaars: het brengt de ‘bronketens’ van een organisatie in kaart (denk aan personeel, financiën, marketing, productie en zo meer) en de onderlinge samenhangen die tussen die bronketens bestaan. Die ‘samenhangen’ zorgen voor de dynamische ontwikkelingen in organisaties en hun omgeving.
Door de overeenkomsten kon het dus niet moeilijk zijn om het Bitsing-model om te zetten naar een dynamisch systeemdynamica-model. En op die manier zouden we Frans kunnen helpen om het antwoord op de inmiddels beider vraag te kunnen krijgen: “waarom werkt de Bitsing-methode zo goed en waarom is er geregeld sprake van een resultaat dat significant hoger dan de doelstelling ligt, zoals 300%?”.
Dat moesten wij als wetenschappers toch wel kunnen verklaren met onze modellen.
Maar dat bleek wat te voorbarig.
Omdat de Bitsing-methode voor iedereen nieuw was gingen de studenten in het eerste jaar de Bitsing-methode een-op-een vertalen in systeemdynamica. Het leverde voor iedereen het noodzakelijke inzicht in de Bitsing-methode op. In het tweede jaar hebben de studenten richting gegeven wat de toegevoegde waarde van systeemdynamica voor de Bitsing-methode zou kunnen zijn om daarmee de eerste delen van de antwoorden te vinden waar we naar op zoek zijn. In het jaar daarop is via het modelleren van casestudy’s de impliciete kennis die we over de werking van de Bitsing-methode hadden expliciet gemaakt. En dat was nodig omdat je anders niet in systeemdynamica kunt modelleren. Wij werden diverse verrast hoeveel inzichten we kregen uit de noeste arbeid van alle betrokkenen. En hoe helder en grijpbaar ze waren. Die inzichten konden direct gedeeld worden met organisaties die worstelden met het behalen van hun (groei)doelen. Inmiddels hebben alweer tientallen organisaties een veel beter inzicht gekregen in wat ten grondslag ligt aan het bereiken van hun doelen en hebben talrijke daardoor probleemloos hun doelstellingen bereikt.
We werken nu aan een algemeen ‘Bitsing-systeemdynamicamodel’, dat op allerhande organisaties kan worden toegepast. Om er zo voor te zorgen dat de bronnen en ketens waarmee een organisatie te maken heeft – zoals de management, marketing, sales en after sales-ketens – eenvoudig gevisualiseerd kunnen worden, wat geweldig helpt bij de communicatie over een doelvraag of een specifiek probleem.
Op termijn zal de dynamische analyse met systeemdynamica een aanvulling zijn op de rekenmodellen die Bitsing momenteel ondersteunen. De dynamische analyse kan vervolgens herhaald onder allerlei scenario’s, bijvoorbeeld een groeiende of juist krimpende markt, meer of minder concurrentie, of (het antwoord op onze vraag) wat ten grondslag ligt aan de explosieve groei. Naast het weergeven en testen van de ketens, zou dan uiteindelijk het hele verdienmodel van een bedrijf onder de loep genomen kunnen worden.
De ervaring met systeemdynamicamodellen, die gebruikt worden om strategische vraagstukken in een organisatie te analyseren en robuuste oplossingen te bedenken en te testen met behulp van het model, heeft namelijk geleerd dat je zo’n model niet vóór, maar mét de organisatie moet maken om draagvlak te creëren en om de implementatie van de gekozen strategie te garanderen. Dat betekent dus het faciliteren van managementteams om tot een gezamenlijk model te komen.
En uiteraard vereist het faciliteren van een groep mensen heel andere vaardigheden dan de louter analytische vaardigheden die nodig zijn om een systeemdynamicamodel te maken. En dat is ook wat dit EMSD-programma zo uniek maakt: de combinatie van analytische en sociale vaardigheden.
In de afgelopen jaar hebben we een aantal gefundeerde hypothesen ontwikkeld die een verdere verklaring zouden kunnen geven voor het succes van Bitsing. Deze zijn nu systematisch getoetst. Alhoewel het antwoord op de succesvraag in zicht is hebben we zelfs nog niet alle antwoorden die we graag zouden willen hebben, maar door systematisch te toetsen beginnen daar nu langzamerhand inzichten uit te komen, die we in het volgende jaar verder kunnen uitwerken en testen.
Het doel is om door dit onderzoek een koppeling tussen de Bitsing-methode
en systeemdynamica te maken die uiteindelijk de Bitsing-methode verder wetenschappelijk zal onderbouwen en daardoor nog effectiever zal maken. Hoe we daar exact moeten komen, weten we uiteraard ook nog niet precies, maar dat is niet zo vreemd, want was het niet Einstein die zei: ‘Als we wisten wat we deden, zou het toch geen onderzoek heten?’